ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΥΗΜΕΡΙΑ
- Εισαγωγή
Οι εφαρμοσμένες πολιτικές στη χώρα μας από την μεταπολίτευση και μέχρι σήμερα, υφίστανται δριμεία κριτική και η αποτελεσματικότητα τους αμφισβητείται, αφού εκτόξευσαν το δημόσιο χρέος, δεν κατάφεραν να εκσυγχρονίσουν την οικονομία και το κράτος, και απαξίωσαν τη παιδεία. Ιδιαίτερα, κατηγορούνται για την κρίση αξιών που προκάλεσαν στην κοινωνία, τη διαφθορά που υπέθαλψαν, την αναξιοπιστία των θεσμών, την αδυναμία να διασφαλίσουν κοινωνική δικαιοσύνη, πυλώνες απαραίτητους για κοινωνική και οικονομική ανάπτυξη και τελικά για την ανικανότητα έγκαιρης αντιμετώπισης της οικονομικής κρίσης ώστε να αποφευχθούν τα δύο ισοπεδωτικά για την οικονομία και την κοινωνία μνημόνια. Είναι κοινός τόπος ότι χρειάζεται μία νέα πολιτική θεώρηση, που θα δώσει όραμα και ελπίδα στην κοινωνία, σε ένα λαό που κατακερματίστηκε από τις άδικες και ισοπεδωτικές μνημονιακές δεσμεύσεις. Αυτή η νέα πολιτική θεώρηση θεμελιώνεται στην έννοια της κοινωνικής ευημερίας και στην διεύρυνση της συμμετοχικής συναινετικής διαδικασίας των υπεύθυνων ενεργών πολιτών.
- Κοινωνική Ευημερία και Συμμετοχική Δημοκρατία
Η κοινωνική ευημερία ως πρόταγμα πολιτικό πρέπει να στοχεύει στο ευρύτερο δυνατό πλήθος της κοινωνίας. Η πολιτική αντίληψη που θέτει ως σκοπό την κοινωνική ευημερία, πρέπει να εγκαθιδρύσει διευρυμένες συναινετικές και συμμετοχικές διαδικασίες, έτσι ώστε να δίνεται η δυνατότητα συμμετοχής όλων των πολιτών στις δημοκρατικές λειτουργίες, για έλεγχο και εξισορρόπηση των επί μέρους συμφερόντων. Με τον τρόπο αυτό δίνεται μεγαλύτερη νομιμοποίηση στο νομοθετικό έργο της κυβέρνησης, αφού οι συναινετικές και συμμετοχικές διαδικασίες δημιουργούν τις κατάλληλες προϋποθέσεις κοινωνικού διαλόγου και υπεύθυνης συμμετοχής στη διαμόρφωση των νομοθετικών ρυθμίσεων και τη διευρυμένη αποδοχή τους.
Τρία είναι τα βασικά χαρακτηριστικά αυτής της Συμμετοχικής Δημοκρατίας. Το συμμετοχικό – συναινετικό χαρακτηριστικό, που βασίζεται στην αρχή της ιδιότητας του υπεύθυνου και ενεργού πολίτη και στα συνταγματικά δικαιώματα για τη συμμετοχή, το χαρακτηριστικό του κράτους δικαίου και αξιοκρατίας, που θεμελιώνεται στα βασικά θεσμικά κείμενα του κράτους, στη πρακτική εφαρμογή τους και στις αξίες που ενσωματώνονται στην κοινωνία και το χαρακτηριστικό του κράτους κοινωνικής ευημερίας που θεμελιώνεται στις συνταγματικές ρυθμίσεις και τη θεσμική λειτουργία του κράτους. Και τα τρία αυτά χαρακτηριστικά δρουν συμπληρωματικά, ισχυροποιώντας την εμπιστοσύνη στη σχέση πολίτη – κράτους και ενισχύοντας τη Δημοκρατία. Και τα τρία χαρακτηριστικά θεμελιώνονται σε συνταγματικές και νομοθετικές ρυθμίσεις και στη θεσμική λειτουργία του κράτους. Η έννοια του ενεργού πολίτη προϋποθέτει ότι υπάρχουν κοινές αξίες μεταξύ διαφορετικών κοινωνικών ομάδων και τάξεων, οι οποίες δημιουργούν μια βάση πολιτικού διαλόγου και συναίνεσης που ενισχύει τα συνταγματικά δικαιώματα του πολίτη. Επίσης και τα τρία χαρακτηριστικά απαιτούν την ύπαρξη ενός βαθιά διευρυμένου εκπαιδευτικού συστήματος που να προβάλλει και να ενσωματώνει προοδευτικά στην κοινωνία το δημοκρατικό πλαίσιο αξιών και τον πολιτισμό. Τα χαρακτηριστικά αυτά λειτουργούν συμπληρωματικά και είναι απαραίτητα για μία αποτελεσματική Συμμετοχική Δημοκρατία.
- Κοινωνική ευημερία και κράτος
Η κοινωνική ευημερία για το σύνολο των πολιτών προϋποθέτει την διασφάλιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων από το κράτος. Αυτά θα μπορούν να διασφαλίζονται όταν το κράτος διέπεται από δημοκρατικές αρχές και υπάρχουν οι απαραίτητες θεσμικές προβλέψεις για την ίση εφαρμογή των αξιών της ελευθερίας, της ισονομίας, της κοινωνικής δικαιοσύνης σε όλους τους πολίτες. Ο αρχές αυτές θα πρέπει να τηρούνται απαρέγκλιτα από τους θεσμικούς λειτουργούς του και να υποστηρίζονται από αξιόπιστους και αδιάβλητους ελεγκτικούς μηχανισμούς, με αξιοποίηση των ήδη υπαρχόντων αλλά και θέσπιση νέων.
Το κράτος αυτό θα πρέπει να διαχωρίζει με σαφήνεια το ρόλο του από την οικονομική λειτουργία, η οποία υπακούει στους νόμους της ελεύθερης οικονομίας. Αυτό προϋποθέτει την αυτονομία κράτους και οικονομίας. Οι παρεμβάσεις και οι πολιτικές του κράτους, δεν θα έχουν ως σκοπό να μετατρέψουν το οικονομικό σύστημα αλλά μόνο να διασφαλίσουν την σύννομη λειτουργία του και να διορθώσουν τυχόν ανορθολογισμούς στα αποτελέσματά του. Δηλαδή θα πρέπει να παρεμβαίνει όπου υπάρχουν αδικαιολόγητες είτε κακόβουλες στρεβλώσεις, με τρόπο που να αποτρέπει και να αποδυναμώνει την εκμετάλλευση σε βάρος των πολιτών. Η λειτουργία αυτή μπορεί να επιτευχθεί στην πράξη από ένα κράτος που υπηρετεί και δεν καθηλώνει την ελεύθερη οικονομία και έχει σαν ρόλο την διαμεσολάβηση μεταξύ των διανεμητικών αποτελεσμάτων της αγοράς και της απαίτησης για κοινωνική ισορροπία και τάξη.Το κράτος διαχειρίζεται τις κοινωνικές και οικονομικές υποθέσεις ορθολογικά, είναι υπεύθυνο για την ανάπτυξη των κοινωνικών υπηρεσιών, την εξισορρόπηση του εισοδήματος μέσω της αναλογικής φορολογίας και την εξισορρόπηση των αντικρουόμενων συμφερόντων των κοινωνικών τάξεων για την επίτευξη της συνολικής κοινωνικής ευημερίας. Το κράτος δεν χρειάζεται να είναι και επιχειρηματίας, ούτε να ελέγχει τα μέσα παραγωγής, αλλά θα πρέπει να λειτουργεί σαν ένα εργαλείο ρύθμισης των κρίσεων της ελεύθερης οικονομίας, εγκαθίδρυσης και διαφύλαξης της κοινωνικής ευημερίας. Αυτό θα έχει ως αποτέλεσμα την εδραίωση της εμπιστοσύνης των πολιτών στην ουδετερότητα του κράτους και στην αποτελεσματικότητα του. Για να λειτουργήσει όμως το κράτος αποτελεσματικά με τον τρόπο αυτό, απαιτείται ριζικός μετασχηματισμός του.
- Μετασχηματισμός του κράτους
Οι διαδικασίες που πρέπει να θεσπισθούν για τον μετασχηματισμό του κράτους, θα πρέπει να βελτιώνουν την λειτουργία του, να αποσαφηνίζουν τον ρόλο του, να απελευθερώνουν την οικονομία από ιδεοληψίες και ανασταλτικές ρυθμίσεις, και να διευρύνουν την κοινωνική συναίνεση και την συμμετοχή των πολιτών. Βασική προϋπόθεση για την επιτυχία της θέσης αυτής είναι η ύπαρξη και η λειτουργία αξιόπιστων και αδιάβλητων ελεγκτικών μηχανισμών, η ταχύτητα στη διεκπεραίωση των υπηρεσιών του κράτους προς το πολίτη και η λειτουργία του κράτους δικαίου.
α) Εξουσίες – Διοικητική Τεχνική: Η διασφάλιση και η καθολική εφαρμογή των ανθρωπίνων δικαιωμάτων σ’ ένα κράτος ευημερίας, εξαρτάται από τον τρόπο ενάσκησης των εξουσιών που έχουν εκχωρηθεί στη κυβέρνηση. Ένα κράτος κοινωνικής ευημερίας πρέπει να προστατεύει τα ανθρώπινα δικαιώματα, στα οποία εντάσσονται τα πολιτικά, τα αστικά, τα ατομικά και τα κοινωνικά και να εγγυάται την ίση εφαρμογή τους σε όλους τους πολίτες. Η θεμελίωση της συμμετοχικής δημοκρατίας στην πολιτική ισότητα (ως ισονομία και ίση εφαρμογή της έννοιας των δικαιωμάτων του πολίτη), ενισχύεται από το διαχωρισμό κράτους και κοινωνίας αλλά και από το διαχωρισμό του από την ελεύθερη οικονομία. Η διατήρηση της αυτονομίας αυτών των πεδίων γίνεται μέσω της οργάνωσης και του τρόπου διοίκησης του κράτους. Η πολιτική ισότητα βασίζεται εν πολλοίς στη διοικητική τεχνική, δηλαδή στα μέσα παρέμβασης του κράτους για τη προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, την άμβλυνση των κοινωνικών συγκρούσεων, και τελικά την εξισορρόπηση των αντικρουόμενων συμφερόντων στη κοινωνία. Κατά συνέπεια είναι αναγκαίος ο εκσυγχρονιστικός μετασχηματισμός της διοικητικής τεχνικής και των οργανωτικών δομών του κράτους καθώς και ο αυστηρός έλεγχος των εξουσιών για τη διασφάλιση της πολιτικής ισότητας.
β) Διαμεσολαβητικός ρόλος – κοινωνική συναίνεση: Στη Δημοκρατία, το κράτος ως λειτουργός και διαμεσολαβητής, μέσω του αναδιανεμητικού του ρόλου, αμβλύνει την εξουσία των ισχυρών οικονομικά τάξεων, για διασφάλιση της υγιούς λειτουργίας της ελεύθερης οικονομίας αλλά και της κοινωνικής δικαιοσύνης. Ο αναδιανεμητικός χαρακτήρας του κράτους θα πρέπει να βασίζεται στη δίκαιη κατανομή των φορολογικών βαρών και στη δημιουργία ίσων ευκαιριών, με σκοπό την δημιουργία ευνοϊκού περιβάλλοντος για την επιχειρηματικότητα, την παραγωγικότητα και την ανάπτυξη. Έτσι, η πολιτική εξουσία πρέπει να εκσυγχρονίσει και να αξιοποιήσει τα θεσμικά μέσα παρέμβασης του κράτους και τις κοινωνικές υπηρεσίες, με σκοπό την κοινωνική ισορροπία. Είναι αναγκαίο επίσης, να υιοθετήσει η πολιτική εξουσία μία πολιτική προσανατολισμένη στην έννοια της κοινωνικής ευημερίας και μία συνεπή στρατηγική για την κινητοποίηση της απαραίτητης κοινωνικής συναίνεσης. Η κοινωνική συναίνεση είναι αυτή που θα οδηγήσει σε συνθήκες κοινωνικής ισορροπίας ώστε να είναι δυνατή η αποτελεσματικότητα του μετασχηματισμού.
Η επιδίωξη ευρείας κοινωνικής συναίνεσης είναι σήμερα το απαραίτητο διαμεσολαβητικό στοιχείο μεταξύ της ανάγκης για σταθερότητα και των επιτακτικών αλλαγών που επιβάλλεται να γίνουν σήμερα στην ελληνική κοινωνία. Ο ρυθμός εφαρμογής των μεταρρυθμίσεων θα πρέπει να είναι ελεγχόμενος, ώστε να μπορέσουν να απορροφηθούν με σταθερότητα από την κοινωνία. Απαιτείται βέβαια η δημιουργία και η εφαρμογή ρεαλιστικών προγραμμάτων που να εντάσσονται σ’ ένα ολοκληρωμένο ορθολογικό σχέδιο. Με τη διαδικασία αυτή η κοινωνία μπορεί να ενσωματώσει εξελικτικά προγράμματα, αποφεύγοντας ταυτόχρονα τις ακραίες και ανασταλτικές συγκρούσεις.
Οι μηχανισμοί συνεργασίας και ενίσχυσης του κοινωνικού διαλόγου, θα πρέπει να λειτουργούν με σκοπό την άμβλυνση των αντιθέσεων μεταξύ των κοινωνικών τάξεων. Η υλοποίησή τους και ο τρόπος διαμεσολάβησης τους αποτελεί ευθύνη του κράτους για τη βελτίωση των κοινωνικών συνθηκών των εργαζομένων. Η πολιτική αυτή, δεν πρέπει απλά να συγκαλύπτει τις ταξικές συγκρούσεις και να μεταθέτει το πρόβλημα σε ένα αόριστο μέλλον, αλλά θα πρέπει να επιδιώκει την ουσιαστική και βιώσιμη εξισορρόπηση αυτών των συγκρούσεων. Με την εξισορρόπηση αυτή δημιουργείται ένα ευνοϊκό περιβάλλον για την κοινωνική ευημερία η οποία αναδύεται στηριζόμενη στην πολιτισμική ταυτότητα, στην συλλογική αυτοσυνείδηση, στην παιδεία, στην συμμετοχή των πολιτών στις δημοκρατικές λειτουργίες και στην ισορροπία μεταξύ των κοινωνικών τάξεων.
- Επίλογος
Η πολιτική εξουσία που έχει ως πρόταγμα την κοινωνική ευημερία, θα πρέπει να εμφορείται από ένα σύνολο δημοκρατικών, οργανωτικών και ηθικών αξιών που μορφοποιεί το πλαίσιο διαμεσολάβησης μεταξύ πολιτικής διακυβέρνησης, κοινωνίας και ατόμου. Αυτό το πλαίσιο διαμεσολάβησης αμβλύνει τις κοινωνικές ανισότητες με θετικό και όχι ισοπεδωτικό τρόπο, μέσω της αξιόπιστης λειτουργίας της κοινωνικής δικαιοσύνης που διασφαλίζει τις δυνατότητες ίσων ευκαιριών σε όλους τους πολίτες. Στην οικονομία η κοινωνική δικαιοσύνη επιτυγχάνεται με την αποτελεσματικότητα των μηχανισμών της αγοράς και την ισορροπία στη διανεμητική λειτουργία. Στο κράτος, η κοινωνική δικαιοσύνη επιτυγχάνεται με τις δομές οργάνωσης, τον έλεγχο εξουσιών και τις αξιόπιστες και αποτελεσματικές λειτουργίες που εγκαθιδρύονται από την πολιτική εξουσία. Τα αντικρουόμενα συμφέροντα που δημιουργούνται από τη λειτουργία της ελεύθερης οικονομίας, μπορούν να εναρμονιστούν μέσω των θεσμών, συγκεκριμένων λειτουργικών μηχανισμών και αξιόπιστων ελέγχων. Η εναρμόνιση αυτή είναι δυνατό να επιτευχθεί, μέσα από δραστικά μεταρρυθμιστικά προγράμματα που είναι απαραίτητο να γίνουν στο κράτος και στην οικονομία ώστε να αμβλύνουν τις διαφορές της κοινωνίας, να δημιουργήσουν προοπτικές υγιούς λειτουργίας τους και η χώρα μας να βαδίσει σταθερά στο δρόμο της ανάπτυξης και της κοινωνικής ευημερίας.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου